بررسی ارتباط پرتوگیری زمینه‌ای بالا با غلظت عناصر کم مقدار (مس، روی، آهن و منیزیم) در خون کارکنان چشمه‌های آب گرم محلات

زمینه: افراد ساکن و یا شاغل در مناطق با پرتوزایی بالا، افرادی هستند که برای مدت طولانی در معرض پرتوگیری زمینه‌ای با دوزهای پایین قرار دارند. در مورد اثرات زیستی دوزهای پایین در طولانی مدت و همچنین اثرات پرتوگیری زمینه‌ای بالا اتفاق نظر وجود ندارد. و مکانیسم پاسخ‌های زیستی نسبت به این‌گونه پرتوها تا حد زیادی مبهم باقی مانده است. جهت بررسی اثرات مزمن پرتوها، پارامترهایی باید مورد بررسی قرار گیرند که تغییرات کوچک آن‌ها سبب بروز اثرات مهمی بر سیستم‌های زیستی می‌گردند. عناصر کمیاب بدن از این دیدگاه دارای اهمیت خاص هستند. عناصر کمیاب نقشی حیاتی در پروسه‌های زیستی بر عهده دارند و گستره قابل قبول این عناصر جهت پروسه های فیزیولوژیکی محدود می‌باشد. مواد و روش‌ها: در این پژوهش 30 نفر از کارکنان و ساکنین منطقه چشمه‌های آب گرم محلات که به‌صورت دائم در منطقه حضور داشتند (متوسط دوز زمینه سالانه: 6/21 میلی‌سیورت) به‌عنوان گروه نمونه و 30 نفر با شرایط فرهنگی و اقتصادی مشابه با گروه نمونه، و ساکن در شهرستان محلات که در حدود 15 کیلومتری چشمه‌ها واقع شده به‌عنوان گروه شاهد در نظر گرفته شدند. میزان غلظت عناصر مس، روی، منیزیم و آهن در سرم خون افراد مورد آزمایش با روش اسپکترومتری جذب اتمی اندازه‌گیری و با هم مقایسه گردید. آنالیز آماری داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS صورت گرفت. یافته‌ها: میانگین غلظت مس، آهن، روی و منیزیم در گروه نمونه به‌ترتیب 11/0±67/0، 41/0± 54/1، 34/0±76/1، 42/1±78/19 و در گروه شاهد 06/0±78/0، 15/0±06/1، 05/0± 85/0، 57/0±34/20 میلی‌گرم در لیتر به‌دست آمد. مقایسه آماری گروه‌ها با استفاده از آنالیز t مستقل نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار عنصر مس در دو گروه بود (05/0p<) به‌ گونه‌ای که کاهش مس در خون کارکنان دائمی منطقه مشاهده شد (01/0p<). متوسط غلظت آهن و روی در خون کارکنان دائمی منطقه بیشتر از گروه شاهد بود، و این اختلاف از نظر آماری معنی‌دار بود (05/0p<). بر خلاف کمتر بودن متوسط میزان عنصر منیزیم در خون کارکنان دائمی منطقه بین عنصر منیزیم و حضور دائمی در منطقه ارتباط معنی‌داری به‌دست نیامد (05/0p>). نتیجه‌گیری: پرتوگیری مزمن می‌تواند مکانیسم‌های جذب، دفع و جایگزینی عناصر بدن را دچار اختلال کرده و تعادل دینامیکی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. بر اساس نتایج این پژوهش احتمال تأثیر پرتوگیری زمینه‌ای بالا بر غلظت عناصر کم مقدار بدن زیاد می‌باشد و به‎همین منظور موارد مربوط به حفاظت در برابر پرتوهای با دوز کم از اهمیت زیادی بر خوردار است.